Struikelstenen houden herinnering levend

...Struikelstenen op het trottoir...

Stolpersteine of struikelstenen worden ze genoemd. Kleine monumentjes in straten waar in de Tweede Wereldoorlog Joodse mensen werden weggevoerd om nooit meer terug te keren. In de bibliotheek in Oss is tot 17 juni een tentoonstelling hierover te zien.

In 2011 zijn in het trottoir voor woonhuizen in de Dr. Hermanslaan, Spoorlaan en Goudmijnstraat in Oss 56 struikelsteentjes geplaatst ter nagedachtenis van de voormalige joodse bewoners die in de Tweede Wereldoorlog zijn gedeporteerd en omgekomen. In samenwerking met initiatiefneemster Conny Leijten organiseert de Bibliotheek Oss rondom de tentoonstelling een aantal activiteiten waarin het persoonlijke verhaal achter elke struikelsteen wordt verteld.

Conny Leijten kwam in aanraking met deze geschiedenis doordat zij bezig was met een boek over haar straat, de Dr. Hermanslaan. "Ik sprak mensen die als kind in de jaren 20 en 30 in onze straat of buurt hadden gewoond, en steeds weer kwam het beeld naar boven van een aardig rustig straatje met een gemoedelijke dorpssfeer. Een straatje waar veel kader, veel import woonde. Er waren verschillen tussen mensen, maar die stoorden niet. Bewoners die katholiek of hervormd of gereformeerd, joods of zelfs ‘niks’ waren."

Annemarie Baaijens en Conny Leijten (Foto: Hans van der Poel)

"Onze straat telt 23 woningen en daar woonden voor de oorlog 40 joodse mensen. Dat was 11% van de in totaal 364 joodse mensen die toen in Oss woonden. Hiervan zijn er in de Tweede Wereldoorlog 252 gedeporteerd, en slechts 6 teruggekomen. Dus 246 slachtoffers. In het boekje van Guus Hes, ‘Opdat zij niet vergeten worden’ vond ik hun namen en ik schrok me rot. Uit ons straatje zijn in de oorlog 32 mensen opgepakt en vermoord, uit dat kleine straatje met 23 woningen. Er waren hele gezinnen bij met peuters, kleuters, schoolgaande kinderen. De jongste was Irma Andriesse, 1 jaar, en de oudste was Sibilla vd Giessen van 84. Opgepakt omdat ze als groep waren gediskwalificeerd, geïsoleerd en geëlimineerd. Het nazisme had zijn zondebok gevonden."

Op de expositie hangen panelen met de adressen waar omgebrachte Joodse bewoners voor hun deportatie hebben gewoond. De tentoonstelling over de struikelstenen heeft Annemarie Baaijens van de bibliotheek samengesteld met behulp van Conny Leijten, nabestaanden, Stadsarchief Oss en Brabants Historisch Informatie Centrum.

Ook in Tilburg is er middels struikelstenen aandacht voor een Joodse jongeman die niet meer terugkeerde: Bertram Polak. Kijk hier naar het filmpje van Omroep Brabant.