Zenuwslopend kerkelijk examen

Het is een spannende tijd voor veel middelbare scholieren, die zich ook deze week weer zullen buigen over hun eindexamens. Hoewel deze leerlingen vast last hebben van zweethandjes en klotsende oksels, is dat nog niets vergeleken bij enkele examenkandidaten uit de 19e eeuw. Hendrik Boonen en Jan Berghege legden in 1851 hun kerkelijk examen voor de Nederlandsch Hervormde kerk af, zodat zij tot het predikantsambt konden toetreden. Hun mondelinge examen bleek echter wat meer voeten in de aarde te hebben dan verwacht en hun examen dreigde zelfs afgelast te worden...

Ook de tegenwoordige examens leveren nog heel wat zweetdruppels op...

Wat hield zo'n kerkelijk examen eigenlijk in? Terwijl de jongens en meisjes zich  tegenwoordig  vooral storten op ingewikkelde wiskundesommen of lastige Engelse teksten, werd van predikant-kandidaten van de Hervormde kerk heel iets anders verwacht. Zij werden in een mondeling examen door het Provinciaal Kerkbestuur overhoord in verschillende vakken, zoals de kerkgeschiedenis, het houden van een proefrede en ook kregen zij vragen over de 'leerstellige godgeleerdheid.' En juist op dit laatste punt dreigde het voor Hendrik en Jan helemaal mis te gaan...

Zwakke stem en stijve houding

Voor de overige vakken bleken de twee kandidaten trouwens met vlag en wimpel geslaagd, zo schrijft de secretaris van het kerkbestuur: 'Men was overtuigd van de groote bekwaamheid en kennis der kandidaten in alle hun voorgeschreven vakken.' Toch laat de secretaris wel weten dat Hendrik over een zwakke stem beschikte, terwijl Jan juist met een heldere stem had gesproken, maar weer een stijve houding zou hebben. Maar de échte reden van alle problemen rond hun examen had met iets véél belangrijkers te maken, namelijk met hun godsdienstige opvattingen.

Strenge president

Tijdens het afleggen van hun examen, kwamen plotseling gevoelens en opvattingen van de twee kandidaten naar boven, waar het kerkbestuur op zijn zachtst gezegd niet blij mee was. Hendrik en Jan meenden namelijk dat de opstanding van Jezus niet lichamelijk, maar alleen geestelijk was. De president, dominee Pape, sprong bijna uit zijn vel en hij 'meende het onderzoek niet verder te mogen voortzetten.' De arme kandidaten Hendrik en Jan zagen de bui al hangen en 'maakten zich gereed de zaal der vergadering te verlaten...'

De kandidaten druipen af na dreigende woorden van de president

De redding is nabij!

Gelukkig was daar een ouderling, die de president er fijntjes aan herinnerde dat juist vóór het examen is besloten dat subjectieve opvattingen en gevoelens geen doorslag mogen geven tot het doen slagen of zakken van een kandidaat. Er volgt een lange beraadslaging, voor het examen hervat kan worden. De meerderheid van het bestuur kiest gelukkig partij voor de kandidaten en het examen mocht gewoon doorgaan. Toch was de president nog niet overtuigd en meende dat hij last zou krijgen van zijn geweten. Uiteindelijk krijgen de dominees-to-be toch hun papiertje, maar wel met een opmerking van de president dat hij zelf wel gelooft in een lichamelijk opstanding en dat dit een 'onbetwistbaar leerstuk was van de Nederlandsch Hervormde kerk.'

En wéér gaat het bijna mis!

Uiteindelijk was er dus toch reden voor een 'examenfeestje' voor de twee nieuwe predikanten en ook de strenge president was enigszins tevreden gesteld. We hopen dat de examens voor de scholieren van nu niet zó spannend  zijn als dit spektakel en dat ook zij binnenkort  reden zullen hebben voor een feestje.