Opmerkelijke Graafse archiefstukken

 

Ook de huidige Varia portefeuilles zijn niet altijd even geordend...

De afgelopen weken zijn verschillende hoofdstukken uit mijn scriptie over het Graafse stadsarchief in het kort behandeld. In deze laatste aflevering zal ik de belangrijkste conclusies van mijn scriptie weergeven. Tot slot zal ik nog enkele opvallende en bijzondere vondsten laten zien, die ik in de loop van de maanden heb opgedoken, variërend van het onderkomen van soldaten en kapiteins tot de kosten van begrafenissen van voorname 'Gravenaren.'

Conclusie: pragmatisme!

Mijn onderzoek in de Graafse inventarissen uit de 17e en 18e eeuw heeft uitgewezen dat er in die tijd verschillende ordeningsprincipes door elkaar werden gebruikt, zoals ordeningen op onderwerp en op  redactionele vorm. Soms lijken de secretarissen zelfs volkomen willekeurig te werk zijn gegaan en kon het ordeningsprincipe helemaal niet achterhaald worden!

Gedurende de eeuwen is het Graafse archief meerdere malen verplaatst en van een nieuwe ordening voorzien. Vrijwel nergens worden de gemaakte keuzes verantwoord en ook wordt er niet verwezen naar de oude ordening of structuur.

 

Laatste pagina uit de Smit-inventaris van 1914

Bijna alle Graafse secretarissen en archivarissen lijken dus pragmatisch te werk zijn gegaan; wanneer een archiefkast uit begon te puilen, werden de stukken verplaatst en moest na verloop van tijd ook weer een nieuwe inventaris worden gemaakt. In deze nieuwe inventaris werd dan helemaal niet verwezen naar de oude ordening. Rijksarchivarissen Ebell, Bondam en Smit moeten hierbij wel als uitzonderingen worden genoemd, aangezien zij na de brand van 1902 wél geprobeerd hebben de 'oorspronkelijke orde' van de stukken te herstellen. Bovendien hebben zij het archief ingericht op taakgebied, naar voorbeeld van de Handleiding van Muller, Feith en Fruin.

Oorspronkelijke orde?

Tot slot heb ik geconcludeerd dat er niet zoiets bestaat als één 'oorspronkelijke orde' die hersteld zou kunnen worden. Het Graafse archief was namelijk continu aan verandering onderhevig; naarmate het takenpakket van het stadsbestuur groeide, breidde de documentatie zich ook steeds meer uit en dit zorgde weer voor grote veranderingen in het archief. Wel is het, ook voor huidige archivarissen, van belang om te verwijzen naar de verschillende oude structuren en verbanden die het archief heeft gehad.

Luxe voor kapiteins in Grave

Tijdens mijn zoektocht door het Graafse archief ben ik zeer veel stukken tegenkomen, die de moeite waard zijn om eruit te lichten. Een voorbeeld hiervan is onderstaand Reglement van de Raad van State voor het Graafse stadsbestuur met betrekking tot alle handelingen rond de logies- en serviesgelden:

Reglement van de Raad van State betreffende logies- en serviesgelden (16e en 17e eeuw)

In dit document, origineel uit 1595 met een aanvulling uit 1626, worden netjes alle vergoedingen opgesomd die voor officieren, ruiters en soldaten moesten worden betaald, maar ook alle faciliteiten die hun moesten worden geboden door de burgers. Zo had een kapitein de beschikking over een kamer, twee bedden en zelfs een keuken, terwijl de soldaten met zijn vieren of zessen in één kamer werden ondergebracht en een dus veel minder riant onderkomen hadden. Dit document is voor mij heel waardevol geweest om het werkproces rond de logiesgelden in kaart te brengen.

Prijzige begrafenissen

Verder kwam ik tijdens mijn onderzoek in de stadsrekeningen twee bijzondere rekeningen tegen van begrafenissen uit de 18e eeuw. In 1754 overleed Francoise Cremer, echtgenote van de bekende Graafse secretaris en schepen David Ragaij, die zelf in 1757 kwam te overlijden. Deze voorname personen verdienden een uitgebreide begrafenis, zo blijkt uit onderstaande rekeningen. Zo werd voor Francoise de 'geheele stad' uitgenodigd en de dood van secretaris Ragaij werd zelfs officieel bekendgemaakt aan alle militairen en politiek belangrijke personen. De overige kosten bestonden bijvoorbeeld uit het 'versetten der gestoeltens', 'twee uren geluij' van de kerkklokken en voor het doodskleed. Voor de begrafenis van Ragaij moest overigens net iets meer worden neergeteld, omdat bij zijn dood onder andere ook het salaris van de koster moest worden betaald.

Rekening van de begrafenis van Francoise Cremer

...en eentje van de (iets duurdere) begrafenis van haar man, secretaris David  Ragaij

Restauratie

Na de brand op het Graafse gemeentehuis waren grote gedeeltes van het archief nodig aan restauratie toe. Natuurlijk kwam niet alles daarvoor meteen in aanmerking, zoals te zien is op de eerste foto van een huidige Varia portefeuille. Toch werden grote series voornamelijk in de jaren tachtig vakkundig hersteld, zoals vele stadsrekeningen en resoluties. Hieronder is een voorbeeld te vinden van dergelijke gerestaureerde resoluties. Ook nu nog worden trouwens jaarlijks stukken uit het Graafse archief naar het restauratieatelier in Helmond gestuurd voor een grondige opknapbeurt.

Prachtig voorbeeld van gerestaureerde resoluties

Vind je dit interessant?  Lees dan ook:
- Graafse logies- en serviesgelden
- 'Slordige' Graafse secretarissen