Mariët kiest: Bossch Strick Grefier #stukvanhetjaar2014

...'Bossch Strick Grefier', Inv.nr. 1111 uit het archief van de Raad van Brabant (T 19)...

Ik heb hem echt gemist, dit boek, toen het de deur uit was om te worden gescand. Het is echt het mooiste boek dat ik ooit heb gezien, bij iedere rondleiding door ons gebouw laat ik altijd even dit boek zien. Het vergt wat spierballen om het van de (hoogste) plank te pakken, maar dan heb je ook wel iets in handen.

Oorspronkelijk lag dit deel waarschijnlijk vast aan een ketting, vandaar de haak. En tijdens één van de rondleidingen vertelde iemand me dat de stalen bulten die onder en boven op het boek zitten bedoeld waren om, als het boek open op tafel lag, en er ging per ongeluk een flesje inkt om, dat dan niet meteen het hele boek onder inkt zat. Maar dat het dan er gewoon onderdoor zou lopen; ik vind dat heel aannemelijk klinken!

...Mariet met haar favoriete stuk...

Het leenstelsel
Het leenstelsel in West-Europa heeft zich ontwikkeld in de middeleeuwen. De koning of keizer gaf tijdelijk grond aan een leenman. De leenman kwam in ruil daarvoor onder het gezag van de koning of keizer te staan en moest trouw en  gehoorzaam aan hem zijn. Met name na de periode van Karel de Grote, toen het centrale gezag zwakker werd, groeide het leenstelsel uit tot een instelling die de gehele organisatie van de maatschappij beheerste. Veel leenmannen breidden in deze tijd hun macht zodanig uit, dat zij behalve grond ook andere rechten die normaal aan de overheid toekwamen, in leen kregen, bijvoorbeeld het recht om belastingen te innen of om de rechtspraak uit te oefenen. Op den duur konden de lenen ook erfelijk worden overgedragen. Zo kreeg ook de hertog van Brabant veel gebieden in handen.

De leenregisters
De administratie van de beleningen werd bijgehouden in zogenaamde leenregisters. Voor 1312 zijn er geen leenregisters van de hertog van Brabant bewaard gebleven. Vanaf 1312 bestaan er verschillende leenregisters, die genoemd zijn naar de klerken die ze hebben bijgehouden, te weten Willem van Cassel, Jan Stoot, Nycolaus Specht en Jan van Eda. Deze boeken liggen in origineel bij het Algemeen Rijksarchief in Brussel. Elke keer na een eigendomsovergang, zowel bij erving als door koop, diende het leengoed opnieuw te worden verheven en aan de hertog ‘heergewade’ betaald te worden.

Leenregisters kunnen met name voor genealogen en geïnteresseerden in de lokale geschiedenis van belang zijn. In vrij korte tijd verkrijgt men enig inzicht in een landgoed, zowel wat omvang, de ligging alsook de eigenaars betreft, en dit over een tijdsverloop van soms meerdere decennia achtereen in één register.

Het oudste leenboek dat zich bij het BHIC bevindt is het Bosch’ Strick Grefier. Het leenregister van de Hertog van Brabant in stad en meierij van ’s-Hertogenbosch, bijgehouden door Mattheeus Strick. In dit boek worden de leengoederen omschreven en ook de namen van de leenmannen en hun opvolgers worden daarin genoemd. Het boek is aangelegd begin 16e eeuw en is bijgehouden tot begin 17e eeuw.

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Hanneke kiest: heksenproef
- Margot kiest: Het Gezicht van de Oorlog