Javanen in de polder

...Feest ter gelegenheid van het 5-jarig bestaan Bejaardenoord Nieuw Beekvliet, 1993. Fotoarchief Woon- en Zorgcentrum Nieuw Beekvliet....

In november 2015 zal het veertig jaar geleden zijn dat een vliegtuig met 398, meest oudere, Javanen vanuit Paramaribo naar Nederland vertrok. Het was tien dagen voor de onafhankelijkheid van Suriname, en het was eigenlijk de bedoeling dat men door zou reizen naar Indonesië, ooit het land van herkomst. Dat gebeurde echter niet en de groep werd inderhaast opgevangen in het oud-seminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel.

In de maanden daarvoor waren al duizenden andere Surinamers naar Nederland gekomen, omdat men de toekomst in Suriname somber inzag. Voor de vele Javanen onder hen was het niet de eerste verhuizing van het ene continent naar het andere. In 1890 hadden de eersten als contractarbeider voet aan wal gezet in Suriname, rechtstreeks vanuit wat toen nog Nederlandsch Indië heette. Zij werden geacht het plantagewerk van de voormalige slaven over te nemen.

Na de afschaffing van de slavernij in Suriname in 1863 gingen de plantage-eigenaren op zoek naar nieuwe (goedkope) arbeidskrachten. Vanaf 1873 vonden zij die met name in India (de Hindoestanen) en vanaf 1890 ook op Java, omdat de Britse regering de werving in India steeds meer tegenwerkte en vanaf 1916 zelfs helemaal verbood.

Tussen 1890 en 1939 groeide de groep Javanen in Suriname naar ruim 32.000 mensen. De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan deze immigratie. Direct na de oorlog, in 1945, riep Indonesië de onafhankelijkheid uit. Dat raakte ook de Javanen in Suriname: in 1949 kregen zij twee jaar de tijd om te beslissen of ze de Nederlandse dan wel de Indonesische nationaliteit wilden aannemen. Een poging van een groep van ruim 1.000 mensen om een nieuw bestaan op te bouwen in Indonesië liep door allerlei omstandigheden op niets uit.

...Start bouw ‘Bejaardenoord Nieuw Beekvliet’, november 1986. Fotoarchief Woon- en Zorgcentrum Nieuw Beekvliet...

Begin jaren zeventig dwong het dekolonisatieproces de Javaanse Surinamers opnieuw tot het maken van keuzes, nu in het zicht van de naderende onafhankelijkheid van Suriname. Op dit moment wonen er zo’n 35.000 Javaanse Surinamers in Nederland, met concentraties in Noord-Nederland (Delfzijl, Hoogezand-Sappemeer, Groningen), in de Randstad en in Noord-Brabant (Den Bosch, Sint-Michielsgestel en Tilburg).

De Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie doet haar best de Javaans-Surinaamse cultuur in al haar aspecten vast te leggen, onder andere via een erfgoedproject “Javanen in de Polder”, dat zich in eerste instantie concentreert op Noord-Brabant en Den Haag. Voor Noord-Brabant is het BHIC partner, in die zin, dat wij het verzamelde materiaal (foto’s, interviews, andere documenten) zullen opnemen, bewaren en in der toekomst blijvend beschikbaar stellen aan het publiek, zoals de foto’s bij deze post.

In 1975 legde de fotograaf Hans van den Bogaard de uitvaartrituelen van de groep Javanen in Beekvliet vast. Zijn foto’s zitten nu in de collectie van het Rijksmuseum.

Rien Wols

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- De missionaris vertelt
- Van "Hallo Bandoeng" naar skypen met Parijs