Johannes, waarom slaa de mij?

...uit de trouwakte van Johannes en Mechelina...

Sinds kort staan ruim 155.000 scans van schepenprotocollen van Berlicum, Esch, Helvoirt, Schijndel, Sint-Michielsgestel, Vught en Cromvoirt online bij het BHIC. Hiermee is deze historische bron (van de vrijwillige rechtspraak) voor het hele lokale werkgebied van het BHIC nu voor iedereen beschikbaar. Een onmisbare bron voor genealogie en historisch onderzoek! Maar wat staat er allemaal in deze protocollen? In een aantal blogs lichten we een tip van de sluier op. 

Ruim één derde van de huwelijken strandt tegenwoordig in een echtscheiding. In vroeger tijden kwam dat sporadisch voor, maar dat wil niet zeggen dat het tussen echtelieden altijd pais en vree was. Maar in de schepenbank van Schijndel zijn we getuige van een echte vechtrelatie tussen twee mensen. Niet uit armoe! Lees mee hoe het afloopt met dit echtpaar!

Het huwelijk van Johannes Piet van Dooremalen en Mechelina Adriaan Smits heeft 10 jaar geduurd. Toen Johannes met Mechelina op 15-2-1794 in Schijndel trouwde, was hij al weduwnaar van Henderien Silvester Smits met wie hij in 1785 was getrouwd. Kon hij zijn Henderien niet vergeten? Zeker is dat onze Johannes in zijn huwelijk met Mechelina een opvliegend heerschap was. Maar Mechelina zal ook geen blad voor de mond hebben genomen ...  Zo vinden we een officieel document in de schepenbank van Schijndel van 9-9-1803, waarbij twee buurmannen en vier dagloners die bij het echtpaar gewerkt en gewoond hebben, door de schout werden opgeroepen om onder ede een verklaring af te leggen over de communicatie tussen dit echtpaar.

Getuigenverklaringen

...uit de getuigenverklaring: Johannes waarom slaa de mij?...

Piet de Jong: heeft nooit gezien dat Johannes ‘geschupt of geslagen’ heeft als buurman wel gehoord ‘dat zij verschil en harde woorden’ hadden.
Arnoldus Willems Sanders: heeft  nooit gezien dat hij ‘geschupt of geslagen’ heeft, maar wel dat Van Dooremalen in huis dikwijls ‘raasde vloekte en getier maakte’
Piet Cornelis Goijaarts: ze kregen aan tafel harde woorden en dat hij ‘in gramme moede met een glas ‘t bier in het aangezigt van zijn vrouw gooijde’ en ook dat hij een keer ’s-avonds ‘zijn huijsvrouw opnam en dezelfde op de kamer gooijde’
Gijsberdien Dirk van der Zanden: op een avond heeft ze gezien dat hij ‘zijn huijsvrouw geschupt, geslagen en de muts van ’t hooft getrokken’ heeft en dat het echtpaar  diverse keren met elkaar in onmin lagen en harde woorden hadden.
Adriaantje Willem Smits: heeft diverse keren gezien en gehoord dat ‘questie, verschil en oneenigheiden’ tussen de echtelieden gerezen zijn en ook gehoord (maar niet gezien) dat hij zijn vrouw heeft geslagen en dat Mechelina riep ‘Johannes waarom slaa de mij?’
Hendrien Gijsbert Smits: dat hij een keer ‘kwaadaardig op de kamer is gegaan en zijne huijsvrouw de muts van het hoofd geslaegen heeft’. Getuige had de muts van de vloer opgeraapt en is daarna naar beneden gegaan.

Scheiding van tafel en bed
Mogelijk maakte deze getuigenverklaring onderdeel uit van de procedure tot scheiding van tafel en bed door Johannes en Mechelina. Zeker is dat deze twee ruziënde echtelieden niet meer samen onder één dak wilden leven. Zij hakten de knoop door en stelden een  soort convenant op, dat op 10-2-1804 formeel voor de schepenbank werd vastgelegd in een akte van scheiding van tafel en bed. Zij verklaarden daarin ‘dat sedert den beginne van hun huwelijk en dus reeds eenige jaaren ondervonden hebben veele oneenigheden, veelmaals voortkomende uit een gehele diversiteit van sentimenten en humeuren.’

...de akte waarin staat dat het "raadzaam" dat Johannes en Mechelina niet meer onder één dak wonen...

Een blik in deze akte leert ons dat het hier om een welgesteld echtpaar gaat, dat een bierbrouwerij exploiteerde. Bij de verdeling van de gemeenschappelijke goederen bleef Mechelina levenslang rente trekken uit het huis en de brouwerij.

Van verdriet gestorven?
Of Johannes al ziek was of van ellende gestorven is na zijn scheiding, we weten het niet. Feit is dat hij al nog geen 2 ½ maand na de beëindiging van de samenwoning met Mechelina gestorven en op 21 april 1804 begraven is in Schijndel. In zijn begraafakte staat dat hij ‘zijn vrouw, geen kinders maar vaste goederen’ nalaat. En voor het beheer van die goederen die Mechelina toekwamen, stelde zij op 30 mei 1804 haar neef Francis Antonij Timmermans uit Asten als haar zaakwaarnemer aan..

Annemarie van Geloven

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Hoe het verder ging met de familie Smits
- Historie van een koffiehuis