Van droom naar ontnuchterende ervaring: geschiedenis van gastarbeiders in Oss

...geschiedschrijving over gastarbeiders in Oss...

Een halve eeuw geleden kwamen ze in grote getale naar Oss om aan de slag te gaan bij fabrieken als Thomassen&Drijver, Bergoss, Unox en Zwanenberg. Historicus Mahmut Eciyas beschreef de geschiedenis van gastarbeiders in de jaren zestig en zeventig in Oss, onder de titel 'Ver van huis en haard'.

Vijftig jaar geleden kwamen de eerste Turkse en Spaanse arbeiders naar Oss. Bijna iedereen ging ervan uit dat zij tijdelijk in Nederland zouden blijven, vandaar de benaming gastarbeiders. Terwijl de meeste Spaanse arbeiders wel remigreerden naar hun geboorteland, bleven de meeste Turken in Oss en lieten hun gezinnen overkomen. Zowel de Turken als de Spanjaarden grepen de kans aan om geld te verdienen in het buitenland. Maar de praktijk bleek vaak weerbarstig en een aaneenschakeling van ontnuchterende ervaringen die door Eciyas uitgebreid worden besproken. Een voorbeeld hiervan zijn de verplichte medische keuringen, die ervoor moesten zorgen dat alleen de meest fitte en kansrijke mannen naar Nederland zouden komen. 

Eenmaal in Nederland volgde dan vaak de opvang in een overvol bedrijfspension waar regelmatig opstootjes uitbraken, of in particuliere pensions waar de levensomstandigheden volgens belangenverenigingen ‘onmenselijk’ waren. Een journalist trof een eengezinswoning met tochtige ramen, lekkende daken, slechte verlichting en gebrekkige verwarming waarin 18 mannen waren ondergebracht. Zij moesten daarvoor dan elke maand omgerekend zo’n 135 euro per persoon betalen. Dit was vaak een aanzienlijk deel van het salaris dat zij verdiende tijdens de vaak zesdaagse werkweken, waarin door de mannen soms wel 12 uur per dag zware fysieke arbeid werd verricht. 

Maar naast de ontnuchterende ervaringen, komen ook de positieve ervaringen aan bod. Zo is Ahmet zich ervan bewust dat hij als één van de eerste Turken in Nederland de ‘room van de melk heeft mogen nemen’. Een ervaring die andere geïnterviewden delen. Hij prijst de gastvrijheid van de lokale bevolking die altijd spontaan zwaaide als er Turken langsreden, en ook het feit dat hij hier legaal en verzekerd mocht werken tegen een vaststaand uurloon was voor hem een welkome verandering met zijn thuisland. Habibe, een Turkse vrouw die naar Nederland kwam om haar man te ondersteunen, herinnert zich haar eerste indrukken van Oss als een grote, schone en ontwikkelde stad. Vooral het feit dat er na een regenbui geen modder op straat achterbleef was voor haar een opmerkelijke ervaring.

Op basis van een uitgebreide opeenstapeling van soortgelijke belevingen en feiten wordt in de publicatie gezocht naar een samenhang tussen de vaak pragmatische, maar eveneens inzichtelijk gemaakte overwegingen van de Osse werkgevers en overheid en de daadwerkelijke gevolgen hiervan voor de mannen en vrouwen van vlees en bloed. Zo komt Erciyas tot een aangrijpende uiteenzetting van vele in elkaar overgaande, en elkaar steeds weer beïnvloedende feiten uit de Osse geschiedenis, die het leven van de vele jonge Turkse en Spaanse mannen en vrouwen als ook die van de Osse samenleving als geheel, diepgaand zouden veranderen.

'Ver van huis en haard. Een geschiedenis van de Turkse en Spaanse gastarbeiders in Oss in de jaren zestig en zeventig' verschijnt als nummer drie in een boekenreeks van het Stadsarchief Oss. Kosten bedragen 5 euro. 

Deze gastblog is van de hand van Sjoerd Bergmans, student Archiefwetenschap. Ben jij ook op een mooi verhaal gestuit tijdens je genealogische of historische onderzoek? En wil je dat verhaal delen? Stuur het in! Niet te lang (rond de 250 à 350woorden), illustratie erbij en we plaatsen het op ons weblog. Wie durft? :-)

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Watertoren Oss
- Winkeltje van Heijmans