Een militair hospitaal in ’s-Hertogenbosch

...oorlogshandelingen in en rond Den Bosch...

In de Resoluties van de Raad van State zijn legio historische nieuwtjes te lezen over de stad ’s-Hertogenbosch en de hele Meierij, maar enigszins onverwacht was het bericht om in de stad een militair hospitaal in te richten tijdens de Oostenrijkse Successie-oorlog [1740-1748]. In dit blog lees je een resumé van de belangrijkste informatie.  Wie het hele verhaal wil lezen kan dit doen aan de hand van de bronvermelding over de jaren 1745/1746. 

Men ontdekte in de stad een groot huis van drie verdiepingen. Eigendom van een zekere Gerbade, één van de Bossche schepenen met aan de kant van de Dieze nog een galerij, die overdekt zou moeten worden. Metselaarsbaas Van Wapperom werd erheen gestuurd om een oculaire inspectie te verrichten en volgens hem zou een ingrijpende verbouwing nodig zijn om er circa 800 zieke of gewonde manschappen te kunnen opvangen. Alleen al op de verbouwde derde verdieping werden 120 zieken ondergebracht. De verbouwing staat in de onderscheiden akten in extenso uitgewerkt. De huurprijs werd gesteld op 1000 gl. voor een periode van 6 jaren. Nadat de overeenkomst was gesloten meldde zich de Bossche apotheker Walraven die de zorg en supervisie over het nieuwe hospitaal op zich wilde nemen. Een timmerman werd benaderd om de nodige ‘kribben’ te maken, zowel 100 eenpersoons als 200 tweepersoons bedden.

Aankomst van zieken en gewonden
Hospitaalmeester Raven stuurde een bericht de wereld in over het arriveren van zieken uit Duitsland en hun goederen o.a. vanuit Stokstad en Nuijs, die aan de zorgen van Walraven zouden worden toevertrouwd, later gevolgd door gewonden en zieken vanuit Brussel onder leiding van chirurgijn Beverleij en frater Helleij en veel later ook nog een groep vanuit Antwerpen.

Als we ons realiseren dat de patiënten destijds per schip werden vervoerd en soms dagen onderweg waren, dan komt de reactie van de Raad van State in een geheel ander daglicht te staan. Men was namelijk bevreesd voor en tevens nieuwsgierig naar het aantal soldaten dat tijdens die overtochten gestorven was en of iedereen wel goed verzorgd werd. De Bossche professor Mobachius Quaat kreeg opdracht het hospitaal regelmatig te bezoeken en over al zijn ervaringen te rapporteren en bovendien overleg te voeren met de beide ‘fraters’ Abbenius en Huijs die als ziekenbroeders actief waren.

...door al het oorlogsgeweld was er behoefte aan een militair hospitaal...

Andere zorgen voor Walraven
Een bijkomend probleem voor Arnout Walraven was het feit dat met de zieken en gewonden uit Duitsland ook enkele ouderloze jongens en ’n meisje waren ingescheept als ook zes vrouwen. Bovendien moest een goed plan worden ontvouwd waarin de geestelijke zorg door een predikant en een rooms pastoor perfect geregeld was met name voor hen ‘die op het uiterste lagen’. Walraven vroeg de Raad van State hoe hij met de aanwezigheid van die kinderen moest omgaan.

Het bleek te gaan om Johan Frederik Schoonhem [14] in Maastricht geboren als zoon van Anthony Schoonhem wiens moeder al enige jaren overleden was, Joseph Decker [14] geboortig van Zutphen zoon van wijlen Caspar Deckers, als ook Anna Maria Hofman [14] geboren te Oxdorff in het Saxishe Gothasche dochter van Johan Christoffel Hofman en en ten slotte een 4e kind, niet ouderloos, genaamd Jan Willemse [15] zoon van wijlen Willem Willemse die ziek uit Duitsland is meegekomen wiens vader nu ziek en blind in het hospitaal lag; bovendien bevonden zich in het hospitaal 6 vrouwspersonen die allen ziek vanuit Duitsland hierheen waren gekomen en wier mannen reeds overleden waren of hier in het hospitaal lagen.

De vrouwen herstelden en vertrokken in de loop van 1746 uit het hospitaal en de kinderen zouden uiteindelijk met het reguliere beurtschip ’s-Hertogenbosch-’s-Gravenhage vice versa overgebracht worden naar een Haags weeshuis. Aan een zekere Pieter Chataigne werden deze jeugdigen toevertrouwd en ook het geld dat zij na het overlijden van hun ouders was overgebleven, werd meegenomen om aan de regenten van het weeshuis over te dragen.
   
Wie het ware verhaal tot in detail wil lezen verwijs ik graag naar de originele bronnen nl. BHIC toegang 178 inv.nr. 348 dienstjaar 1745 dd. 22 oktober, 29 oktober, 17 november, 29 november, 7 december, 8 december, 13 december, 17 december, 20 december, 30 december en inv.nr.349 dd. 3 januari en 11 februari 1746 – voor degenen die kennis willen maken met de inhoud van de Resoluties van de Raad van State vanaf 1648 zie www.henkbeijersarchiefcollectie.nl


Geschreven door:
Henk Beijers

Vind je dit interessant? Lees dan ook:
- Fransen geëxecuteerd in Den Bosch
- Veldnamen Vught en Cromvoirt

De beste verhalen via e-mail ontvangen?