Vagebonden? Aan de andere kant van de grens!

...De haast ontoegankelijke Peel vormde de grens tussen Meierij, Ravenstein en Gemert...

De vreemdelingenangst doet het debat oplaaien. Versterken we de buitengrenzen of gooien we de binnengrenzen dicht? Die denkbeeldige grenzen als scheiding tussen goed en kwaad zitten al eeuwenlang tussen onze oren. Aangezien de Meierij "overstroomt is van vagebonden" vaardigde Den Haag op 1 april 1738 voorschriften uit.

In de Meierij van 's-Hertogenbosch moest worden opgetreden tegen "Brandstigters, Moordenaars, Doodslagers, Rovers, Straatschenders, Vagebonden, Knevelaars, Landloopers en Bedelaars". Een hele mond vol, voor wat men vreemdelingen noemde. Zwervend volk dat zich "onder den naem van Heidenen, Egiptenaren of diergelyke" ophield. Den Haag moest er niet aan denken dat dit volk overlast zou geven voor 'de goede ingezetenen en reizende luyden' en trof maatregelen.

De vreemdelingen moesten binnen twee weken de grens over. Wie bleef werd gegeseld. Wie 'de goede ingezetenen' lastig viel, werd gebrandmerkt. En voor ernstiger delicten stonden doodstraffen op de rol. Dat was ferme taal! Aan de plaatselijke schepenbanken de zware taak om dit klusje te klaren. Den Haag had daarvoor een premiestelsel in het leven geroepen. Op het hoofd van elke vagebond stond een prijs. Iedereen, jong en oud, mocht de vagebonden oppakken. Legde de vagebond het loodje? Geen probleem, want de doodslager ging vrij uit. Klopjachten moesten leiden tot meer arrestaties. De Meierijenaars waren verplicht medewerking te verlenen. De Hoogschout kon zelfs de Bossche schutterij inzetten.

Het klonk allemaal mooi, maar in werkelijkheid was het lastig om de regels strikt uit te voeren. Onze regio was een staatkundige lappendeken waarvan de grenzen door haast ontoegankelijke Peelmoerassen liepen. Middels klopjachten werd het gebied periodiek uitgekamd. In april 1750 had de grootste plaats. Een kordon van 1.236 mannen kamde vanaf Veghel tot Lommel de Meierijgrens uit. Een maand later hadden soortgelijke klopjachten plaats in het Land van Ravenstein en de Commanderij Gemert. De 'vangst' hield niet over. Gebrek aan samenwerking tussen de landjes gaf de vagebonden vrij spel in het grensgebied. Maar ach, wat zou het. Als ze maar aan de andere kant van die grens bleven.

Dit verhaal stond eerder in Brabants Dagblad

Geschreven door:

Rolf Vonk

Vind je dit leuk? Lees dan ook:

- Aangenomen met algemene stemmen

- Krachtige kanonnen 

De beste verhalen via e-mail ontvangen?